นกเขาใหญ่

SPOTTED DOVE

• ชื่อสามัญ : Spotted dove
• ชื่อวิทยาศาสตร์ : Streptopelia chinensis
• Family : Columbidae
• Order : Columbiformes

ลักษณะทางสัณฐานวิทยาและชีววิทยา

ลักษณะทั่วไป :นกเขาใหญ่มีลำตัวเพรียว หางยาว มีความยาวลำตัวประมาณ 28-32 cm. ขนปีกมีสีน้ำตาลเข้มขอบสีเทา มีแถบสีดำจุดขาวคาดบริเวณคอด้านหลังตรงกลางช่องท้องเป็นสีขาว ขนหางด้านนอกปลายเป็นสีขาวและมองเห็นได้เมื่อนกบินขึ้น ส่วนขาสีแดง นกวัยอ่อนจะมีสีคล้ำกว่าผู้ใหญ่และไม่มีจุดบริเวณคอจนกว่าจะโตเต็มที่

นกเขาใหญ่มีการเจริญเติบโต 3 ระยะ ประกอบด้วย

• ระยะไข่ (Egg) : มีระยะเวลา 14-16 สัปดาห์ ตัวเมียจะวางไข่ 1-2 ฟอง
• นกวัยอ่อน (Juvenile) : ลูกนกจะออกจากรังภายใน 14 วัน
• ตัวเต็มวัย (Adult) : มีอายุขัยเฉลี่ย 8 ปี

พฤติกรรม : นกเขาใหญ่มักจะอยู่เป็นฝูงเล็ก ๆ หรืออยู่เป็นคู่ ออกหากินบนพื้นดินหรือเกาะอยู่บนต้นไม้และบนสายไฟสายโทรศัพท์ บินได้เร็วและมี่นคง แต่เมื่อปล่อยให้เกาะกินบนพื้น พวกมันมักจะร่อนลงมาอย่างเงียบๆ นกที่ผสมพันธุ์แล้วจะจับกินกันเอง (เรียกว่า allopreening) โดยเฉพาะบริเวณศีรษะและคอ จะแสดงพฤติกรรมก้าวร้าวเมื่อถูกรบกวน มักจะมาพร้อมกับเสียงขู่กรรโชก หรือการตบปีก ตัวผู้จะส่งเสียงร้องมากกว่าเพศเมีย เมื่อถึงฤดูผสมพันธุ์ ตัวผู้จะเกี้ยวพาราสีตัวเมียด้วยการก้มหัว และแสดงเที่ยวบิน

แหล่งอาศัย : มักพบใกล้ที่อยู่อาศัยของมนุษย์ และอาศัยอยู่ในภูเขา ป่าไม้เปิดโล่ง และพื้นที่เกษตรกรรม หมู่บ้านบริเวณชานเมือง และสวนต่าง ๆ

แหล่งอาหาร : กินเมล็ดพืชและธัญพืช วัชพืชสั้น ๆ รวมถึงแมลงขนาดเล็ก

การแพร่กระจาย : กระจายอยู่ทั่วไป มีถิ่นกำเนิดในทวีปเอเชีย สายพันธุ์นี้ไม่อพยพ แต่กระจายไปบางส่วนเพื่อตั้งรกรากในพื้นที่อื่นที่เหมาะสม

การนำโรค: โรคจากสัตว์สู่คนที่เกี่ยวข้องกับนก ได้แก่

โรคไข้หวัดนก

เป็นการติดเชื้อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์เอในสัตว์ปีกคนส่วนใหญ่ที่ป่วยหรือเสียชีวิตจากเชื้อ H5N1 ที่ทำให้เกิดโรคได้สูง ได้สัมผัสกับสัตว์ปีกที่ติดเชื้อโดยตรงทำให้มีอาการไข้ ไอ เจ็บคอและปวดกล้ามเนื้อ ท้องร่วง โรคปอดบวม และโรคระบบทางเดินหายใจอื่น ๆ 

SOURCE: Influenza (Avian) Fact Sheet (PDF) https://www.health.pa.gov/topics/Documents/Diseases%20and%20Conditions/Avian%20Influenza.pdf

โรค Cryptococcosis

Cryptococcus neoformans เป็นเชื้อราที่พบได้บ่อยในมูลนกพิราบและในดินที่ปนเปื้อนมูล ทำให้ผู้ป่วยมีอาการเยื่อหุ้มสมองอักเสบเรื้อรัง อาจเกิดการติดเชื้อที่ปอด ไต ต่อมลูกหมาก และกระดูก ผู้ที่เป็นโรคภูมิคุ้มกันบกพร่องจะเพิ่มความไวต่อ cryptococcosis

โรค Histoplasmosis

เกิดจากเชื้อรา Histoplasma capsulatum แพร่กระจายไปยังผู้คนโดยการหายใจเอาฝุ่นที่ปนเปื้อนด้วยเชื้อราจากนกหรือมูลค้างคาว สปอร์ของเชื้อราพบได้ในสิ่งแวดล้อมโดยเฉพาะบริเวณที่มีมูลนกและค้างคาว การติดเชื้อในมนุษย์นั้นหายาก ผู้ที่ป่วยมักจะมีอาการคล้ายปอดบวม (มีไข้ เจ็บหน้าอก และไอแห้ง) 

โรค Psittacosis

เป็นโรคแบคทีเรียที่เกิดจาก  Chlamydia psittaciทำให้ผู้ป่วยเป็นไข้นกแก้ว มักส่งผลให้เกิดอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ การแพร่เชื้อมักเกิดจากการสูดดมมูลแห้ง สารคัดหลั่ง และฝุ่นขนนกของนกที่ติดเชื้อ

โรค Salmonellosis

เกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Salmonellaเกิดขึ้นได้จากการสัมผัสและการกินน้ำหรืออาหารที่ปนเปื้อนมูลโดยไม่ได้ตั้งใจหรือการบริโภคเนื้อสัตว์และไข่ที่ปรุงไม่สุกจากนกที่ติดเชื้อ นกที่ติดเชื้อโรคเหล่านี้อาจมีอาการท้องร่วงและมูลที่เปลี่ยนสี แต่นกบางตัวอาจไม่แสดงอาการของโรค นกที่เลี้ยงแบบปล่อยอิสระหรือที่จับได้ตามธรรมชาติมีแนวโน้มที่จะเป็นพาหะของเชื้อเหล่านี้มากกว่านกที่เลี้ยงและเลี้ยงในห้องปฏิบัติการ ผู้ป่วยที่ได้รับเชื้อมักมีอาการท้องร่วง ปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน และอาจมีไข้ร่วมด้วย

โรคจากEscherichia coli

เป็นแบคทีเรียที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติในทางเดินอาหารของสัตว์และคน E. coli บางชนิด มีอันตรายและสามารถทำให้เกิดโรคได้ โดยเฉพาะในผู้ที่มีระบบภูมิคุ้มกันอ่อนแอ การติดเชื้อE. coli อาจเกิดจากการกลืนกินอุจจาระโดยไม่ได้ตั้งใจหรือการบริโภคอาหารที่ปนเปื้อนและปรุงไม่สุก นกที่ติดเชื้อมักไม่แสดงอาการใด ๆ แต่ผู้ที่ติดเชื้อ E. coli ที่เป็นอันตราย อาจมีอาการรุนแรง เช่น ท้องร่วงเป็นเลือด และอาจมีอาการไตวาย

*บ่อยครั้งที่โรคเหล่านี้ไม่ได้ทำให้นกดูป่วย แต่สามารถทำให้เกิดโรคร้ายแรงในมนุษย์ได้ ผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเรื้อรัง โรคภูมิคุ้มกันบกพร่อง และผู้ที่ตั้งครรภ์ อาจมีความเสี่ยงสูงที่จะเป็นโรคหรือภาวะแทรกซ้อนจากโรคจากสัตว์สู่คนได้

SOURCE: Zoonoses Associated with Birdshttps://iacuc.wsu.edu/zoonoses-associated-with-birds/

เอกสารอ้างอิง

Baker, ECS (1928). The Fauna of British India. Birds. Volume 5. London: Taylor and Francis. pp. 241–245.

Ali, S.; Ripley, S.D. (1981). Handbook of the Birds of India and Pakistan. Volume 3. Stone Curlews to Owls (2 ed.). New Delhi: Oxford University Press. pp. 151–155.

Baker, EC Stuart (1913). Indian pigeons and doves. London: Witherby & Co. pp. 203–213.

Blanford, WT (1898). The Fauna of British India. Birds. Volume 4. London: Taylor and Francis. pp. 43–44.

HANDBOOK OF THE BIRDS OF THE WORLD vol 4 by Josep del Hoyo-Andrew Elliott-Jordi Sargatal - Lynx Edicions - ISBN: 8487334229

PIGEONS AND DOVES by David Gibbs, Eustace Barnes and John Cox - Pica Press Sussex - ISBN: 1873403607

Handbook of the birds of India and Pakistan. Volume 3 (2nd ed.). New Delhi: Oxford University Press. 1981. pp. 151–155. 

Sadedin SR, Elgar MA (1998). "The influence of flock size and geometry on the scanning behaviour of spotted turtle doves, Streptopelia chinensis". Australian Journal of Ecology. 23 (2): 177–180.

Satheesan SM; Rao, Prakash; Datye, Hemant (1990). "Biometrics and food of some doves of the genus Streptopelia". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 87 (3): 452–453.

Sivakumaran N, Rahmani AR (2005). "Spotted Dove Streptopelia chinensis feeding on winged termites". Journal of the Bombay Natural History Society. 102 (1): 115.

Ara, Jamal (1958). "Variation in the output of song of a Spotted Dove, Streptopelia chinensis (Scopoli)". J. Bombay Nat. Hist. Soc. 55 (1): 161–166.